آداب و رسوم ازدواج در فرهنگ مردم بهار

برای مثال می توان به آئین ها ، جشن هایی مربوط به عزاداری، عروسی، ولیمه و نذری دادن و … اشاره کرد. البته مطالعه و ثبت این آئین ها و مراسم به و محققان کمک می کند تا فرهنگ و سابقه تاریخی و فرهنگی خود بیشتر آشنا شده و موجت تقویت روحیه جمعی و به تبع آن تقویت هویت و خودشناسی برای ساختن و افتخار به داشته های فرهنگی و تمدنی می شود. دراینجا بخشی از کتاب عروسی در بهار ذکر می شود که مربوط به بردن عروس به خانه داماد می شود. در گردآوری اطلاعات تلاش شده تا نمونه های مورد بحث این مراسم مربوط به یک طبقه متوسط به بالا ثبت و ضبط گردد. بعلت اینکه شغل اکثر مردم بهار کشاورزی است و اوقات فراغت کشاورزان پائیز است، عروسی ها و مراسم مختلف که مردان در آن شرکت دارند اغلب در فصل پائیز صورت می گیرد تا همه اقوام خویشان در مراسم عروسی حاضر باشند.

رفتن به پیش باز عروس :
ساعت ۱۱ یا ۱۱:۳۰ شب عروسی تعدادی از مهمانان برای آوردن عروس از خانه داماد حرکت می کنند. در حالیکه برخی از مهمانان در خانه می مانند و به بازی و … مشغول هستند. قبل از حرکت مهمانان از طرف خانواده داماد چند دستگاه ماشین سواری و مینی بوس آماده می شود و یک ماشین را قبلاً با گل و نوارهای قرمز و سفید و… تزئین می کنند تا عروس را سوار نمایند. این ماشین ها در طول مسیرحرکت به طرف خانه عروس با بوق های مکرر تمام مردم را خبر می کنند.

دادن عقد نامه :
همراه کسانیکه برای آوردن عروس رفته اند یک نفر از ریش سفیدان و معتمدان طایفه داماد وجود دارد. این شخص عقد نامه ر ا به پدر یا مادر عروس می دهد. این کار یعنی نوعی اجازه گرفتن از پدر و مادر عروس برای آوردن عروس است.

پذیرایی در خانه عروس :
خانواده عروس از مهمانان فقط با چای پذیرایی می کند. در این بین یک رسم قدیمی نیز وجود دارد به این شیوه که در حین خوردن چای هر کدام از مهمانان که بتوانند استکان و نعلبکی و حتی سینی و… را با خود از خانه عروس بیرون می آورند که تا حتی الامکان خانواده عروس از این کار آنها ممانعت می کند این کار را جوانان مجلس انجام می دهند.

بستن کمر عروس :
یکی از فامیل های درجه اول داماد که قبلاًٌ مشخص شده است از قبیل برادر و خواهر کوچکتر از داماد و اگر نبود برادر یا خواهر زاده داماد فرد مورد نظر شال یا پارچه ای را که اغلب روسری زنانه است به دست گرفته و بعد از گرفتن اجازه وارد اطاق عروس شده در مقابل عروس ایستاده و مبارک باد می گوید و بعد شال یا پارچه را سه بار به دور سر عروس می چرخاند و یک آیه کوچک از قرآن که اغلب سوره حمد است را بطور آهسته می خواند بعد از فرستادن یک صلوات شال را به کمر عروس می بندند. هنگامیکه شال را می بندند چنین نیت می کنند خدا به تو هفت پسر بدهد و یک دختر بعضی نیز چنین نیت می کنند: «کمرت را بستم تا ۷ پسر داشته باشی و یک دختر که آن دختر از یک چشم کور باشد»

علل بستن کمر عروس : ۱. با بستن کمر عروس او را از خانواده خود جدا کرده و مختص خانواده پسر می کنند. ۲. با بستن کمر او را در مقابل سختی ها و مشکلات زندگی آینده مقاوم می کنند. ۳. با بستن کمر عروس بچه او نمی افتد و بچه هایش سالم وقوی به دنیا می آیند.

بعد از بستن کمر ابتدا یکی از فامیل های درجه اول داماد وارد اطاق عروس می شود . درحالیکه روی سرخود پارچه ای توری به رنگ قرمز انداخته است بعد از چند دور رقصیدن آنرا به سر عروس می اندازد تا عروس از دیدن بقیه اعضاء خجالت نکشد و بتواند به راحتی شاهد عروسی باشد این پارچه را فقط داماد می تواند از صورت عروس بردارد. رنگ قرمز دواق دو زوج را بیشتربه هم نزدیک کرده و زندگی آنها را گرمتر و پر حرارت می کند و همچنین او را تا آخر نجیب و پاک نگه می دارد.

توشه : بعد از پوشیدن لباس عروس توسط خانواده او کمربندی بسته می شود که بعد از انداختن دواق نوبت گذاشتن توشه است. توشه توسط خانواده عروس گذاشته می شود و محتویات آن از قرار زیر است : مقداری نان یا کباب و حتی پنیر و دیگر خوردنی ها است که داخل پارچه ای گذاشته و بعد در لای کمربند عروس قرار می دهند توشه باید در جایی قرارگیرد که تا اطاق حجله از کمر بند عروس جدا نشود. درباره توشه برا ین باورند که وقتی عروس به خانه تازه قدم می گذارد با روزی و برکت رفته باشد و با خود روزی و نعمت برای آن خانواده بیاورد. و همچنین بر این باورند چون زندگی دو زوج مشترک است هر دو در فراهم کردن مواد غذایی کمک می کنند عروس نیز شب اول خود را چنین آغاز می کند. صبح روز بعد عروس حق خوردن صبحانه از مواد غذایی خانواده داماد را دارد و همچنین باید از توشه ای که آورده است همراه داماد بخورد.

بزک عروس : قبل از اینکه عروس را به خانه داماد ببرند او را آرایش می کنند که اغلب هفت قلم آرایش را انجام می دهند. بعد از بزک کردن از فرق سر تا ناخن انگشتان پای عروس را نخ اندازه می گیرند و بعد نخ را داخل بالشت لوله ای بزرگ گذاشته و بعد بالشت فوق الذکر را وسط اتاق روی یک بالشت دیگر قرار می دهند بعد دو نفر عمو یا دایی یا داماد وشوهرخاله و شوهرعمه دو دست عروس را گرفته و سه بار دور بالشت او را می چرخانند هربار عروس یک قسمت از بالشت ها را می بوسد. به این نیت که روزی و نعمت بدن خود را با رفتن از آن خانه نبرد بلکه روزی و برکت خود را باقی بگذارد.

بردن عروس : بعد صرف چای و دواق و کمربستن عروس نوبت بردن عروس است. ابتدا ریش سفیدان مجلس و عمو و دایی بلند شده مجدداً از پدر و خانواده عروس اجازه رفتن و بردن عروس را می کنند. بعد عروس را از اتاق بیرون آورده مقابل در خروجی عمه عروس اسپند در دست چپ و قرآنی در دست راست و عروس را از زیر قرآن عبور می دهد بعد او را به طرف ماشین عروس هدایت می کنند. عروس را داخل ماشین مخصوص عروس می نشانند.

چرب و شیرین : در این لحظه از طرف مادر عروس در یک کاسه سفالی مقداری شیره انگور می ریزند و مقدار یک قاشق غذا خوری روغن حیوانی نیز داخل آن قرار می دهند این کاسه را به دست کسی که برای خانواده داماد نان می پزد و نانوای خصوصی آنها است می دهند و یا اینکه بدست یکی از افراد طبقه پائین که از شأن و منزلت اجتماعی پایئن تری برخوردار است می دهند. او پشت سر عروس حرکت می کند و وقتی که به جلو در خانه داماد می رسند کسی که چرب وشیرین را برداشته در جلو عروس می ایستد و انگشت سبابه دست راست عروس را گرفته و به چرب وشیرین می زند بعد دست عروس را بلند کرده روی سر در ورودی خانه داماد می زند. بعد عروس داخل رفته و کاسه را به مادر داماد می دهند و خلعتی نیز به کسی که چرب و شیرین را آورده می دهند.

شعر بردن عروس : هنگامیکه همه سوارماشین می شوند بعضی از جوانان که استکان و نعلبکی و … را برداشته اند آنها را از ماشین به بیرون می آورند و در حالیکه استکان و نعلبکی رابه هم می زنند با آهنگی می خوانند:
گلین آ پاردیگ galine â pârdig
پاپاله ره قالده یرده pâpâ lare qâlde yarda
آپاردیگ آپاردیگ âpârdig âpârdig
عروس را بردیم کفش های عروس جا ماند. با اینکار ثابت می کنند که ما قوی هستیم هم عروس شما را بردیم و هم لوازم خانه شما را

ماشین عروس : راننده یا داماد است یا دوست داماد و افراد زیر به غیر از عروس حق سوار شدن به ماشین عروس را دارند : ۱- خواهر یا عمه و خاله داماد که آینه را بر می دارد.( یا شخص نزدیک و خوشبخت) -۲- دو نفر ینگه عروس که با او می آیند -۳- خواهر و یا برادر داماد در بعضی از مواقع سوار می شوند.

مسیرحرکت ماشین : ماشین چندین خیابان و محله را طی می کند در حالیکه بقیه ماشین ها نیز با بوق و صدای زیاد به دنبال او به راه می افتند. عروس را می برند. زمان قبل از ماشین عروس را با الاغ یا اسب به خانه داماد می بردند و فقط عروس حق سوار شدن را داشت و بقیه به دنبال یا در جلو عروس رقص و پاکوبی می کردند تعدادی مطرب نیز می زدند و رقاصه ها می رقصیدند. عروس را قبل ار غروب آفتاب می آوردند.

پریدن از آتش : هنگامیکه به کوچه یا نزدیک خانه داماد می شوند در چند جا آتش روشن می کنند و از عروس استقبال می شود در جلو در خانه داماد نیز یک کومه آتش روشن می کنند هنگامیکه عروس به آنجا می رسد باید از روی آتش بپرد برای استقبال از او اغلب فامیل ها و همسایه ها با اسپند به پیش باز عروس می آیند و به او مبارک باد می گویند. در بعضی از عروسی ها در ۵ تا ۱۰ نقطه آتش روشن می کنند.

هنگام ورود عروس به خانه داماد : الف- قربانی کردن گاو یا گوسفند ( هنگامیکه عروس به جلوی در خانه داماد می رسد برای خیر مقدم به او از طرف داماد گاو یا گوسفند ذبح می کنند گوشت این قربانی و مهمانی که برای عروس ترتیب می دهند مصرف می شود.) ب – نماز داماد : ( زمانیکه قصاب در حال ذبح قربانی است داماد روی یک سجاده نماز می خواند این نماز دو رکعت و به نیت نماز حاجت می خواند.) پ- نثار شاخه نبات: ( بعد از قربانی گوسفند یا گاو داماد همراه ینگه اش به یک نقطه بلند که اغلب بالای پشت بام است می رود در این جوانان و افرادی که شور و حال خاصی دارند مدام فریاد می زنند داماد داماد بنداز نبات را بنداز از داماد تقاضا می کنند نبات را برای آنها بیندازد. بعد از اینکه داماد نبات را در دست می گیرد چند بار دست خود را بالا پائین می کند بعد شاخه نبات را در حوالی عروس می اندازد که افراد برای گرفتن ان هجوم می برند هرکدام از مهمانان که بتواند شاخه نبات را در هوا بگیرد به مهارت خود افتخار می کند و باعث غرور فراوان است . بعد از آن عروس جلو می رود و چرب وشیرین را می زند بعد بداخل راهنمایی می شود.) ت-نثار میوه از طرف داماد: ( بعد از اینکه عروس را به داخل بردند داماد برای دیگر دوستان و مهمانان میوه هایی از قبیل سیب، انار، پرتقال و ….را برای آنها از بالای پشت بام می اندازد و بعد به پائین می رود و هرکدام از مهمانان به طرف خانه های خود روان می شوند. البته بعضی از دوستان و فامیل های نزدیک داماد یک تا دو ساعت دیگر در خانه داماد باقی می مانند.)

انداختن سنگ در چاه: در زمان قدیم زمانیکه عروس به خانه داماد وارد می شد با خود یک قلو ه سنگ نیز می اورد و آنرا در چاه آب خانه داماد می انداخت به این نیت که مانند سنگ در آن خانه ثابت و صبور باشد. در حال حاضر این رسم برچیده شده است.

استقبال مادر داماد از عروس: زمانیکه عروس داخل خانه می شود مادر و خواهر داماد حتما” می رقصند و عروس را بوسیده و مبارک باد می گویند و به دست او گلاب می ریزند.

نویسنده : سلیم سلیمی موید – بخشی از گزارش عروسی در بهار – 1385 خورشیدی

انتهای پیام/