مراسم کهن مونجوق سالماق

این مراسم با تفاوت‌های جزئی در تمامی روستاها و شهرهای استان همدان و مرکزی برگزار می‌شود. روش اجرای این مراسم بدین شکل است که در شب عید قربان زنان در خانه یک داوطلب که با غذای گرم تهیه شده از گوشت قربانی از آنها پذیرایی می‌کند، جمع می شوند. هر فرد یک مونجوق یا جسمی در اندازه‌های مونجوق ( یا دکمه) انتخاب می‌کند و این مونجوق‌ها به داخل ظرفی سفالی که محتوی آب است انداخته می‌شوند و روی آن را با پارچه‌ای می پوشانند و تا روز آینده همه به خانه‌های خود رفته و برای نیات خود دعا می‌کنند.

در روز بعد، فردی با تجربه که تعداد زیادی دوبیتی‌ فولکلوریک تورکی موسوم به بایاتی یا بئش می‌داند شروع به خواندن یک دو بیتی می‌کند و دختری خردسال دست در داخل ظرف سفالی نموده و یک مونجوق را خارج می‌کند. بدلیل مشخص بودن شکل هر مونجوق تنها برای صاحب آن، بدون اینکه دیگران بدانند منظور کیست هر بایاتی که خوانده می‌شود به مثابه فال شخص در نظر گرفته می‌شود و فرد با توجه به نیتی که در دل داشته، تفسیر شعر خوانده شده را با آرزوی خود مطابقت می‌دهد. این مراسم آیینی، علاوه بر این که شیوه‌ای مهم برای پاسداشت یکی از مظاهر دین اسلام یعنی عید قربان است، زمینه صله رحم و دوستی‌های بیشتر بین اقوام را فراهم می‌کند. همچنین مراسم منجوق سالماق فرصتی مناسب برای زنده نگه‌داشتن ادبیات شفاهی مردم منطقه در قالب شعر است.

خوشبختانه با توجه به اقبال عمومی مردم روستا به مناسبت‌های دینی و باستانی، مراسم مونجوق سالماق تاکنون به خوبی حفظ شده است. با توجه به کم‌توجهی خانواده‌ها به مسئله حفظ زبان مادری ممکن است در چند نسل آینده، فردی برای خواندن اشعار ترکی که از عناصر اصلی برگزاری این مراسم است، موجود نباشد. به همین دلیل باید از میراث‌های ناملموسی چون مونجوق سالماق بوسیله ثبت، مستند سازی و حمایت بومیان منطقه برای زنده نگاه داشتن آیین‌هایی این چنینی حفاظت کرد. / قاسمی

نمونه‌هایی از بایاتی‌هایی که در این مراسم خوانده می‌شود:

قرنفیل اویوم-اویوم
دریم قوینووا قویوم
یاغیش یاغار، یئر دویماز
من سندن نئجه دویوم

معنی‌اش این است که: دو عاشق به هم خواهند رسید.

قیزیل گولو دره‌رلر،
مخمل اوسته سره‌رلر،
خوش او قیزین حالینا،
سئودییینه وئره‌رلر.

معنی‌اش این است که، آن فرد به مراد خود خواهد رسید.

قرنفیل قوتودادی،
خومار گؤز یوخودادی،
غم یئمه غمخوار گؤیلوم،
مطلب وئرن خدادی.

معنی‌اش این است که، هرگز از خداوند ناامید نشویم. خداوند قادر و تواناست.

اوتورموشدوم سکی‌ده،
اوره‌ییم سک-سکی‌ده
اوچ قیزیل آلما گلدی،
بیر گوموش نلبکی‌ده.

معنی‌اش این است که، خبر خوشی در راه است.

آناسی یانار آغلار،
حریفی قانار آغلار،
آنا دئیه‌ر گؤیرچین،
تابوتا قونار آغلار.

معنی‌اش این است که، اتفاق ناگواری برای نامزد آن فرد خواهد افتاد.

عزیزیم وطن یاخشی،
کؤینه‌یی کتان یاخشی،
غربت یئر جنّت اولسا،
یئنه ده وطن یاخشی.

معنی‌اش این است که، فرد سفر کرده باز می‌گردد.

جان قارداش،جانیم قارداش،
آغلادیر جانیم قارداش،
باش قویوم دیزین اوسته،
قوی چیخسین جانیم قارداش.

معنی‌اش این است که، آن نیتی که گرفته‌ای برآورده شدنش سخت است.

آپاردی تاتار منی،
قول ائیله‌ر ساتار منی،
وفالی یاریم اولسا
آختاریب، تاپار منی.

معنی‌اش این است که، راهی غربت خواهی شد.

انتهای پیام/